Verticale signalisatie

Verticale
signalisatie

In de periode 1920 – 1930 verschenen in België paaltjes met bestemmingen en de bijhorende afstanden. Deze waren op Franse exemplaren geïnspireerd. Het voorbeeld hieronder is afkomstig uit Hoût-Si-Plout (Esneux). Na een grondige renovatie werd deze paal teruggeplaatst door de gemeentelijke diensten in 2005 (foto genomen in januari 2023).

De paal werd waarschijnlijk gemaakt in Péruwelz. Hij is vervaardigd uit beton, terwijl de naamplaatjes geëmailleerd zijn op vulkanische lava. In die tijd dacht men nog niet aan reflectie, hoewel volgens sommigen de glans van het email ’s nachts voor meer zichtbaarheid kon zorgen. Retroreflectie is na de Tweede Wereldoorlog ontstaan in de Verenigde Staten (fabrikant 3M). De techniek om licht te weerkaatsen maakte gebruik van microkorrels (zie ook Tabblad ‘Actua’, ‘bezoek aan de fabriek van Potters in Fleurus’). De techniek is sterk geëvolueerd door het gebruik van microprisma’s in plaats van microkorrels.

In zijn archieven heeft het MuSé foto’s van het circuit van Francorchamps. In 1939 waren daar aanwijzingsborden op houten steunen geschilderd.
Vanaf 1908 werden internationale conferenties gehouden met als doen verkeerstekens te vereenvoudigen en vooral de uniformiseren (1908: Parijs).

Van 16 tot 30 maart 1931 organiseerde de Volkenbond in Genève de Europese Conferentie over het Wegverkeer. De vormen van de borden, alsook bepaalde pictogrammen werden er voorgesteld. Voor aanwijzingsborden ‘is de kleurkeuze optioneel’, maar rood is absoluut verboden.

In 1968 werd het Verdrag van Wenen inzake het Wegverkeer van 8 november 1968 ondertekend (in de schoot van de Verenigde Naties). De deelnemende landen kwamen overeen om de resultaten te implementeren, meer bepaald betreffende de standaardisatie van verkeersborden en -tekens alsook wegmarkeringen. Hierbij kwamen aan bod: gevarentekens, reglementaire tekens (voorrang, verbod, verplichting) en aanwijzingsborden (ter info, richtingsaanwijzingen, diensten). De te gebruiken vormen en kleuren werden ook vastgelegd, hoewel er nog verschillen bestonden tussen landen, bijvoorbeeld inzake kleurengebruik (groen voor snelwegen in België, blauw in Franrijk).
De aanbevelingen bepaalden verder dat een een STOP-bord aangekondigd kan worden met een ander identiek bord en een aangekondigde afstand. België verkoos, net als Frankrijk, het waarschuwingsbord te behouden met een puntdriehoek en een afstand eronder.

Definitie:
Verticale signalisatie omvat alle borden, panelen, paaltjes langsheen onze wegen, snelwegen en andere openbare wegen.
Geschiedenis:
De verkeersborden van vandaag zijn het resultaat van een lang proces. Men moest immers inspelen op de alsmaar stijgende verkeersintensiteiten, maar ook op de internationale inspanningen om signalisatie te standaardiseren. Vóór 1900 werden verkeersborden vooral geplaatst op initiatief van automobielclubs (in Frankrijk bv. Michelin en Peugeot). In deze periode ging het vooral om aanwijzingsborden met vaste teksten. Soms verschenen ook al tekeningen op de borden, die dan eigen waren aan het land in kwestie.

-Geëmailleerde borden:
Het vervaardigen van geëmailleerde verkeersborden is op zichzelf een waar kunstwerk. Het is veel meer dan enkel het maken van een bord. Ook het beheersen van specifieke technieken bij emaillering nemen een prominente plaats in.
Emailleren bestaat erin om emaillepoeder te bewerken op een drager, in dit geval uit metaal, om een verkeersbord te bekomen dat aan alle vereisten van het moment voldoet.
In de eerste plaats bracht men email aan op een metalen plaat, dit als voorbereiding. Vervolgens werd het email aangebracht met sjablonen. Sjabloneren was een vrij traditionele techniek om cijfers, letter en symbolen te reproduceren. Men plaatste het sjabloon op de metalen drager, waardoor het emailleerpoeder gecontroleerd op het te behandelen oppervlak uitgespreid werd. Het geheel werd dan verhit tot een temperatuur van 820°C om de email aan de drager te laten hechten. Wanneer er meerdere kleuren waren, herhaalde men de bewerking voor elke kleur afzonderlijk. Overigens, de temperaturen verschilden naargelang de kleur.
Het MuSé heeft een aantal geëmailleerde verkeersborden in zijn bezit, die dateren van vóór de Tweede Wereldoorlog tot in de jaren ’50 of zelfs ’60.
Hieronder een mooi voorbeeld, gemaakt door een Luikse fabrikant (Ets Sacré).

Bekijk deze prachtige historische foto uit 1954 eens aandachtig. We hebben zicht op de Quai Mativa in Luik. Men ontdekt een verkeersbord dat waarschuwt voor de aanwezigheid van een school.

Het gebruikte symbool op dit bord voldoet aan de aanbevelingen van de Europese Conferentie over het Wegverkeer in Genève van maart 1931. Het symbool wordt ook vermeld in het Carnet International, uitgegeven door Esso in 1951. Het lijkt erop dat de witte emaillaag als eerste aangebracht werd, gevolgd door de blauwe.

Dit symbool is sinds 1975 niet meer in gebruik. Nochtans was dit verkeersbord nog steeds te vinden, compleet vergeten op de voorgevel van een oude school. Didier Vanloock nam deze foto in december 2021. Let op de uitstekende staat van het email!

Geëmailleerde richtingsaanwijzers werden echter ook uitgerold over in heel België. Dit bord heeft de bijzonderheid dat het langs beide zijden bedrukt is. Op de foto (Tweede Wereldoorlog) zien we duidelijk deze dubbelzijdige bedrukking.

Nogmaals, deze borden werden gemaakt in overeenstemming met de aanbevelingen van Europese Conferentie over het Wegverkeer, gehouden in Genève in maart 1931.

De straatnaamborden waren ook gemaakt van emaille.

Men vervaardigde ook straatnaamborden uit email. Dat van de Rue des Rivageois is plat, terwijl dat van de Rue Ferrer gebogen is. Als men naar het reliëf kijkt, lijkt het erop dat het blauw email eerst aangebracht werd, gevolgd door het witte.

In het gamma van email gebruikt voor het maken van wegsignalisatie vinden we de kleuren wit, blauw, rood en zwart terug.

-Signalering en retroreflectie:
Retroreflectie definieert men als de hoeveelheid licht die door het bord weerkaatst worden naar de bron, d.w.z. de weggebruiker (verschillende komlampen).
Voor de Tweede Wereldoorlog bestond er al interesse in retroreflectie: zo werd er bijvoorbeeld désuétude voorgesteld om te borden op dezelfde hoogte te plaatsen als de komlampen van auto’s. Anderzijds dacht men dat de schittering van het email ’s nachts zou kunnen helpen. Een ander idee was om glazen cabochons te gebruiken, op zo’n manier geplaatst om de aandacht van de automobilisten te trekken. Deze cabochons zijn gedurende meer dan een halve eeuw in onbruik geraakt, maar doken nadien weer op, bijvoorbeeld bij stoepranden als de aandacht van de weggebruiker vereist is.
In 1939 bedacht men in de Verenigde Staten retroreflecterende platen. In Europa gebruikte men ze vanaf 1944. Het principe was eenvoudig: men creëerde een transparante plasticfilm (die ook gekleurd kon worden), met daarin glazen microkorrels van minder dan 1/10 van een millimeter. Deze korrels waren in staat om het licht van koplampen van voertuigen te weerkaatsen. Dit product staat op naam van het bedrijf 3M (=Minnesota Mining and Manufactoring Co Ltd.).
Het idee om microkorrels ter reflectie te gebruiken is afkomstig van de Amerikaan Rudolphe Potters. Het woord ‘retroreflecterend’ stamt uit 1972.

Doelstelling van retroreflectie is om de zichtbaarheid van verkeerstekens te verhogen en zo de algemene wegveiligheid te vergroten. Hierdoor hebben bestuurders ook meer tijd om hun rijgedrag aan de borden aan te passen.

Kijk goed naar deze vier opstellingen.
De linkse opstelling is veel minder zichtbaar (niet retroreflecterend), in vergelijking met de andere drie opstellingen (wél retroreflecterend). Dit toont het belang aan van retroreflecterende folie, vooral omdat het hier gaat om een voorrangbord en een verbodsbord.

Er bestaat twee types van retroreflecterende folie:
- folies samengesteld uit microkorrels, gedrenkt in acrylhars.
- folies bestaande uit microprisma’s, gegoten in een transparante acrylhars.

-Wegsignalisatie in België:
In 1975 werd de Wegcode herzien. Oude verkeerstekens verdwenen, nieuwe tekens kwamen erbij, maar enkele tekens werden ook gemoderniseerd. Hieronder enkele voorbeelden, met telkens ook de bijzonderheden inzake retroreflectie:

Geschilderd metaal

Type "Bruggen en Wegen"
Microkorrels eerste generatit

Vòòr 1975, toegelaten tot uiterlijk 1 januari 1981

Type "Bruggen en Wegen"
Microprisma's

Sinds 1975

Geschilderd metaal
Vóór 1975

Type "Bruggen en Wegen"
Microkorrels
Bord uit 1975
Witte pijl uit microkorrels
Blauw geschlderd metaal

Enkele plaat
Geheel in microkorrels
Bedrukte witte kleur
Sinds 1975

Vóór 1975
Geëmailleerd metaal

Type "Bruggen en Wegen"
Witte pijl in microkorrels
Blaw geschilderd metaal

Sinds 1975

-Gesponsorde signalisatie:
Tot in de jaren ’70 kon men langs de Belgische wegen verkeersborden tegenkomen die gesponsord werden door commerciële bedrijven en ondernemingen.
Dit liet wegbeheerders toe om hun wegen op een goedkopere manier uit te rusten met signalisatie. Maar de regelgeving was duidelijk: de tekst van de sponsor mocht niet meer dan 1/6 van het bordoppervlak innemen.

-De borde, hun productie en kleuren:
De weggebruiker is ongetwijfeld vertrouwd met de verschillende kleuren van verkeersborden. Maar weet men ook hoe hun productieproces verloopt?

Er zijn retroreflecterende films die gekleurd zijn in de massa. De acrylhars die gebruikt wordt om de microkorrels ‘op te sluiten’ is gekleurd en elk deel van het bord moet afzonderlijk en handmatig op de houder aangebracht worden.

Ofwel kan men verschillende folies over elkaar leggen. Als basis dient een witte retroreflecterende folie, waarop andere transparante gekleurde folies aangebracht worden, allemaal handmatig (in dit geval orange). Hier wordt dan een zwarte ondoorzichtige folie op aangebracht, aangezien het ontwerp van het bord in kwestie dat vereist.

Op de achtergrond van de witte retroreflecterende film printen grote printers het bord (op basis van digitaal voorgeprogrammeerde bestanden = zeefdruk). Handmatig werk wordt op die manier sterk gereduceerd.

-De wegcode:
Op 5 juni 2024 lanceerde de federale regering van België de nieuwe “openbare weg”-code, die de wegcode vervangt. Het doel is om de verkeersstromen op de openbare weg te organiseren voor alle gebruikers, niet alleen voor auto's en vrachtwagens. In het kader van deze revisie worden 45 nieuwe verkeersborden geïntroduceerd en zullen verouderde borden verdwijnen, zoals het verbod voor handkarren om de rijbaan te gebruiken. De nieuwe code omvat ook de modernisering van bepaalde borden... Maar ook de afschaffing van bepaalde types. Bijvoorbeeld, het goede oude A31 bord “travaux” zal de mannelijke arbeider met zijn pet en klompen definitief zien verdwijnen... Een stukje België verdwijnt.

Het Museum
van verkeersborden
en openbare verlichting